به گزارش بی بدیل پرداز، مجید رضاییان با بیان چالش های هوش مصنوعی برای روزنامه نگاری می گوید: اگر در روزنامه نگاری برند نشوید، در دنیای روزنامه نگاری رباتیک و هوش مصنوعی از بین رفته و کنار گذاشته می شوید. این حرف من به همه روزنامه نگاران ایران است.
مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر روزنامه نگاری در گفت و گو با ایسنا در رابطه با سودجستن از هوش مصنوعی در روزنامه نگاری و پدیده ای به نام «روزنامه نگاری رباتیک» و چالش های آن برای «روزنامه نگاری حرفه ای» اظهار داشت: «باید در نظر داشته باشیم در جهان وب سه، داده کاوی و انسان کاوی دو خط موازی هستند که با هم پیش می روند؛ چون که عنصر دیگری افزون بر متن، صدا و تصویر، به نام web Intelligence (وب
هوشمند یا وب رباتیک) به این فضا افزوده شده که جای خیلی چیزها را خواهد گرفت. وب هوشمند، جای ما داده ها را کاوش می کند و این مساله روزنامه نگاری را به چالش خواهد کشید؛ اتفاقی که الان هم افتاده است.»
روزنامه نگاری رباتیک «خرد» را به حاشیه می راند
او با یادآوری این مورد که وب هوشمند بر مبنای داده های موجود، داده کاوی می کند و ما در این گونه مواقع، انسان کاوی نداریم، اشاره کرد: «چالشی که این مورد برای روزنامه نگاری ایجاد می کند؛ اینست که «خرد» و انسان کاوی را به حاشیه می راند؛ حس روزنامه نگار و دریافتش از حقیقت را در روزنامه نگاری رباتیک نخواهیم دید. در روزنامه نگاری رباتیک سرعت، سرعت غیرقابل وصفی است و یک روزنامه نگار می تواند به جای این که سراغ تهیه گزارش برود، مبحث را به هوش مصنوعی بدهد و بطورمثال یک گزارش به ظاهر درجه یک تحویل بگیرد که البته یکسری چیزها ممکنست در آن گزارش باشد و بعضی چیزها هم نباشد که خیلی طبیعی است.»
نویسنده کتاب «تیترنویسی در وب» ضمن اشاره به این که در داوری آثار جشنواره های مختلف متوجه استفاده از هوش مصنوعی در گزارش ها می شوند، توضیح داد: «الان گاه، شاهد این هستیم که گزاره ای در بیشتر یادداشت ها تکرار شده و معلوم است از چت جی بی تی گرفته شده است. آماری در همه استفاده شده و مشخص است آن شخص، تحلیل و کاری نکرده است. شما می توانید از آمار استفاده کنید ولی خودتان باید آنها را پردازش کنید که گزارش به قلم خودتان باشد. در مقاله ای که در سال ۲۰۱۴ با عنوان «جدال خرد و تکنولوژی، طرحی برای وب آینده» ارایه کردم، آن زمان بحثم این بود که وب هوشمند از سال ۲۰۲۰ خواهد آمد و انسان را خواهد بلعید و به نقطه ای می رسیم که نظریه مکتب بیرمنگام محقق می شود. انسان در حوالی سالهای ۲۰۳۵ مقابل تکنولوژی شورش خواهدنمود.»
رضاییان با اعلان اینکه بزودی «خاورمیانه ضدارتباطی» به «خاورمیانه ارتباطی» تبدیل می شود، اظهار داشت: «
ممکن است در سالهای آینده به سبب تحولات پیش رو، خاورمیانه را نشناسیم و سریع تر البته باید در ایران کاری نماییم که از این قافله عقب نمانیم؛ گرچه به این حرف ها توجه چندانی نمی شود.»
روزنامه نگاری رباتیک «حس» را از روزنامه نگاری میدانی می گیرد
این پژوهشگر روزنامه نگاری با تاکید بر این که روزنامه نگاری رباتیک، «خردکاوی و انسان کاوی» را به چالش خواهد کشید، اضافه کرد: «چالش دیگری که با آن مواجه خواهیم بود، اینست که اصالت روزنامه نگاری گرفتار چالش جدی تری می شود. می گوییم فرق است میان عینیت با واقعیت، هرگاه حس را به عینیت می افزاییم می شود واقعیت، ازاین رو حقیقت آن چیزی است که روزنامه نگار آنرا میدانی دریافت و حس کرده است. من و مرحوم دکتر عقیلی استاد راهنمای پایان نامه دکتری با مبحث «روزنامه نگاری حقیقت افزوده» بودیم و در آنجا در رابطه با این مورد بحث شده است. نظریه «واقعیت افزوده» می گوید که شما با دوربین ۳۶۰ درجه، عینیت را می توانید ببینید. بطورمثال فرض کنید سونامی شده و تلفات زیادی دارد، وقتی آنرا می بینید جیغ می کشید و ناراحت می شوید اما زمانی که می بینید کسی از حادثه نجات پیدا کرده، خوشحال می شوید؛ ازاین رو روزنامه نگاری حقیقت افزوده موفق شده عینیت را نشان دهد و تکنولوژی توانسته حس را به آن بیفزاید؛ ازاین رو حقیقت افزوده یعنی عینیتی که با حس آمیخته شده است. اما چالش ما چیست؟ ما می گوییم چیزی که با دوربین ۳۶۰درجه می بینید، برای همان لحظه و بخشی از ماجراست ولی نمی توانید به تمام ابعاد ماجرا پی ببرید، اما زمانی که روزنامه نگاری در میدان است به تمام ابعاد ماجرا پی می برد. البته اختلاف نظری در رابطه با این نظریه ها در بین استادان روزنامه نگاری وجود دارد و اجماعی در آن نیست. ازاین رو چالش دوم اینست که روزنامه نگاری رباتیک حس را از روزنامه نگاری میدانی می گیرد.»
در دنیایی که قرار گرفته ایم، جدال اصلی بین ژانر روزنامه نگاری تحلیلی با روزنامه نگاری رباتیک است
روزنامه نگاریِ تحلیلی نجات بخش روزنامه نگاری در دنیای هوش مصنوعی
او با طرح این پرسش که به تدریج چه باید کرد؟ اشاره کرد: «
روزنامه نگاری زنده می ماند و عمیق تر هم خواهد شد و از پس این چالش برمی آید؛ اما به سختی.
ولی مطمئنا برخواهد آمد؛ روزنامه نگاری رباتیک و هوشمند نمی تواند دو پرسش چرایی و چگونگی را کامل جواب دهد و از پس پاسخ آن ناقص برمی آید. در اینجا داده کاوی شما را نجات نمی دهد بلکه خردکاوی و انسان کاوی شما را نجات می دهد. تنها ژانر روزنامه نگاری که بر خرد متکی است و می تواند دو عنصر آخر را نه ناقص بلکه نسبتا کامل پاسخ بدهد، ژانر روزنامه نگاری تحلیلی است. بعنوان یک معلم کوچک روزنامه نگاری معتقدم در دنیایی که قرار گرفته ایم، جدال اصلی بین ژانر روزنامه نگاری تحلیلی با روزنامه نگاری رباتیک است.»
روزنامه نگاران باید تدوینگر شوند
این استاد ارتباطات در جواب این پرسش که «آیا دستگاهی متولی برنامه ریزی در این مورد هست و چه باید کرد؟»، اظهار داشت: «خیر، این که نمایش داشته باشیم و شوآف برگزار نماییم و بگوییم هوش مصنوعی چنین است و چنان، قدمی در راستای حل چالش های روزنامه نگاری نخواهد بود. الان کارشناسان شایسته آی تی در رشته خودشان دقیق تر و کامل تر از جهان رباتیک دارند می گویند؛ اما این که اتفاقی باید بیفتد تقویت «بعد خطی و عمقی» روزنامه نگاری است. الان روزنامه نگاران باید مونتور یا تدوینگر شوند،
قبلا می گفتیم روزنامه نگاری دو وجه دارد؛ روزنامه نگار- کارشناس، که الان سه وجه شده است، روزنامه نگار- کارشناس-مونتور؛ برای اینکه شما با دنیایی مواجهید که مخاطب بیشتر از آنکه بخواند، فقط با دیدن اشباع می شود. آنجا که به دنبال کلیک گرفتن از مخاطب هستیم، دنیای دیدن و تصویر است. من در سال ۲۰۱۴ تعبیری به کار بردم؛ این که داریم وارد جهانی می شویم که «تشویق به دیدن و تشویق به نخواندن است؛ متاسفانه».»
وی در ادامه اشاره کرد: «بنابراین روزنامه نگاران ما باید مونتور شوند، تصویر را خوب بدانند و سوار بر همین موج بشوند، کاملا روزآمد و تکنیکال باشند. من با این مورد موافق هستم و نباید مانند دوره ای که رسانه های اجتماعی آمد از این مورد عقب بمانند. اما روزنامه نگاران باید بدانند وقتی وارد یک مبحث شدند، پس از ده ها داده کاوی که کردند، سراغ خردکاوی بروند و خودشان پیگیری کنند و بدانند عناصر داینامیک روزنامه نگاری چیست و دو عنصر چگونگی و چرایی را پاسخ دهند. اگر برای این مورد متولی دولتی هم نداشته باشیم بهتر است، در واقع بهتر است مراکز آموزشی، مراکز پژوهشی و دانشگاه ها در رشته روزنامه نگاری تقویت و تغییر کند.»
باید روزنامه نگاری خردورز را تقویت نماییم رضاییان در رابطه با این که باتوجه به این تحولات، آیا هوش مصنوعی انسان را خواهد بلعید یا نه؟ توضیح داد: «کسانی که به هوش مصنوعی توجه می کنند و بر روی آن سرمایه گذاری می کنند، از خیلی چیزها عقب نمی مانند و ما هم باید این کار را انجام بدهیم. معتقدم در آینده شاهد یک خاورمیانه ارتباطی خواهیم بود در مقابل خاورمیانه ضدارتباطی که امروز شاهدش هستیم. نسل حکمرانان تغییر یافته است، نگاه مخاطبان عوض شده است، نسل زد و آلفا که فقط در ایران نیست در کل خاورمیانه است و نگاه ها تغییر یافته است. اما
اگر در روزنامه نگاری ضمن این که هوشمندانه رفتار می نماییم، به وب هوشمند و روزنامه نگاری رباتیک دقت کنیم، باید به فکر تقویت روزنامه نگاری خردورز و خردکاو باشیم. اگر این مورد را تقویت نماییم، طبیعتاً اتفاق خوبی خواهد افتاد. روزنامه نگارانی که در ایران داریم قویتر از روزنامه نگاران دیگری هستند که در خاورمیانه داریم.»
اگر در روزنامه نگاری برند نشوید، در دنیای روزنامه نگاری رباتیک و هوش مصنوعی، از بین رفته و کنار گذاشته می شوید
اگر برند نشوید، کنار می روید این استاد دانشگاه در رابطه با حفظ فردیت و اصالت روزنامه نگاری در فضایی که هوش مصنوعی وجود دارد، اظهار داشت: «در نظر بگیرید، بطورمثال زمانی که فرید زکریا یادداشت و سرمقاله ای در رابطه با خاورمیانه می نویسد، به وقت محلی ۸ بامداد هیچ وزیر خارجه ای نیست که آن یادداشت و مقاله را نخوانده باشد. به این مورد در روزنامه نگاری برندینگ می گوییم که افزون بر اصالت است. روزنامه نگاری که اصالت دارد، حرف برای گفتن دارد. اگر الان داده کاوی شود، هوش مصنوعی پاسخی بدهد، آن فرد زمانی که بخواند می گوید این بخش درست است، این بخش درست نیست و نظر من اینست. من در رابطه با «توسعه» داشتم کار می کردم. آنرا به هوش مصنوعی دادم که من نظرم اینست مدلی که برای توسعه در ایران مناسب می باشد که هم در آن عدالت باشد هم رفاه، مدل کشورهای نرویک یا اسکاندیناوی است و دلایلم اینست و تو نسبت از دید من چه نقدی داری؟ هوش مصنوعی نکاتی را گفت، دیدگاه من را از جهتی تأیید کرده بود و از جهت دیگر گفته بود اگر این مدل در ایران محقق شود باید این پیش زمینه ها به وجود آید. من داشتم می خواندم متوجه شدم در جاهایی اشتباه کرده و در جاهایی هم درست است، برای اینکه من در این مورد مطالعه کرده ام و اندک نظری دارم، نظرم این نیست که مدل توسعه روستوی غرب را پیاده نماییم یا مدل توسعه مارکسیستی را در ایران پیاده نماییم، مدل توسعه کشور های اسکاندیناوی، یا همان سوسیال دموکراسی را به دلایلی مناسب ایران می دانم و زمانی که هوش مصنوعی نظرش را گفت، این طور نبود که من شوکه شوم. خردکاوی، اینست و باید روزنامه نگار را به این سمت ببریم که برند شوند. اگر در روزنامه نگاری برند نشوید، در دنیای روزنامه نگاری رباتیک و هوش مصنوعی از بین رفته و کنار گذاشته می شوید. این حرف من به همه روزنامه نگاران ایران است.»
به ادبیات توجه کنید او در انتهای سخنان خود اظهار داشت: «نسل های جدیدی که سراغ روزنامه نگاری می آیند، منهای روزنامه نگاری رباتیک باید بشدت به ادبیات اهمیت بدهند. پایه و بنیاد روزنامه نگاری، ادبیات است و از آنهایی که به این کار علاقه مندند، خواهش می کنم به این بخش توجه ویژه ای کنند.»
اتهای پیام
به اجمال، شما می توانید از آمار استفاده کنید ولی خودتان باید آنها را پردازش کنید که گزارش به قلم خودتان باشد. من در سال ۲۰۱۴ تعبیری به کار بردم؛ اینکه داریم وارد جهانی می شویم که تشویق به دیدن و تشویق به نخواندن است؛ متاسفانه. نسل حکمرانان تغییر یافته است، نگاه مخاطبان عوض شده است، نسل زد و آلفا که فقط در ایران نیست در کل خاورمیانه است و نگاه ها تغییر یافته است.