به گزارش بی بدیل پرداز بر مبنای آمارها از ۴۳ مخاطرات طبیعی ۳۴ مورد آن در کشور رخ می دهد، ضمن آنکه ایران در حوزه بلایای طبیعی و در زمینه ریسک وقوع در رتبه ۱۱ جهانی و در زمینه وقوع زلزله در صدر این جدول جهانی قرار دارد و بنا به قول محققان، آسیا و اقیانوسیه همواره گرفتار مخاطرات ناشی از سیل و زلزله هستند و این در شرایطی است که فناوری های فضایی در پیشبینی وقوع مخاطرات و عرضه هشدارهای بموقع با دقت بالا کاربرهای زیادی دارند و یکی از اصلی ترین ابزارها در پایش مخاطرات محسوب می شوند.
به گزارش بی بدیل پرداز به نقل از ایسنا، بهمن، کولاک، رعد و برق، زلزله، قحطی، سیل، طوفان، تگرگ، موج گرما، تندبادهای دریایی، آتشفشان، گِل رود، زمین لغزش، طوفان شن، گردباد، سونامی، خشکسالی، آتش سوزی جنگل نامهای آشنا برای ما هستند؛ چون که به قول دکتر علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی، کشور بر روی کمربند مخاطرات جهان قرار دارد، بگونه ای که از ۴۳ مخاطره جهانی ۳۴ مخاطره طبیعی در ایران رخ می دهد و این مخاطرات هم کل کشور را درگیر کرده است.
وی اضافه می کند که ۸۳ میلیون نفر از جمعیت کشور در معرض مخاطرات طبیعی قرار دارند و ۷۰۵ درصد از GDP کشور در حوزه مخاطرات هزینه می شود.
نتایج یک تحقیق بین المللی نشان داده است بلایای طبیعی همچون سیل، طوفان و حریق های جنگلی میلیون ها نفر را در سرتاسر جهان از خانه های خود فراری داده و وقوع چنین بلایایی به آوارگی بیشتر از ۲۰ میلیون انسان در سال منجر شده که برابر با آوارگی یک نفر در هر دو ثانیه است.
دکتر مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران هم تاکید دارد که ایران در حوزه بلایای طبیعی و در زمینه ریسک وقوع، در رتبه ۱۱ جهانی و در خشکسالی در رتبه ۲۲ جهانی قر ار دارد، ولی در حوزه زلزله صدرنشین این جدول جهانی است.
علاوه بر اینها ۲۳ استان کشور درگیر با پدیده ریزگرد هستند که کشور علاوه بر متاثر شدن از کانون های داخلی ریزگرد با منشا منطقه ای هم مواجه می باشد. کانون های گرد و غبار استان های کشور بر مبنای اطلس ملی و استانی گرد و غبار سال ۱۳۹۵ به این شرح است:
ردیفنام استان۱آذربایجان شرقی۲آذربایجان غربی۳اصفهان۴البرز۵ایلام۶بوشهر۷تهران۸خراسان جنوبی۹خراسان رضوی۱۰خراسان شمالی۱۱خوزستان۱۲سمنان۱۳سیستان و بلو چستان۱۴فارس۱۵قزوین۱۶قم۱۷کرمان۱۸مرکزی۱۹هرمزگان۲۰یزدکانون گرد و غبار منطقه ای در نقشه ذیل آمده است:
کانون گرد و غبار جهانی هم به این صورت است:
امروزه خیلی از کشورهای جهان برای پایش مخاطرات طبیعی و اعلام هشدارهای بموقع از فناوری های پیشرفته ای بهره می برند که همچون آنها می توان به فناوری فضایی اشاره نمود. در این عرصه با پردازش و بررسی تصاویر ماهواره ای به پایش آتش سوزی جنگل ها و مراتع، وقوع سیلاب ها، فرونشست زمین، آلودگی هوا، دمای زمین و آب دریاها، میزان رطوبت خاک، خشکسالی، طغیان آفات کشاورزی، آبگیری سدها اقدام می شود و هم اکنون با بسترسازی هایی که سازمان فضایی ایجاد کرده، پایش بعضی از این مخاطرات با استفاده از فناوری فضایی در کشور امکان پذیر شده، بگونه ای که در سال ۹۸ حدود ۲۰ گزارش از مخاطرات طبیعی بر پایه فناوری فضایی تهیه و به سازمان های مربوط مانند سازمان مدیریت بحران، سازمان محیط زیست، استانداری ها و فرمانداری ها ارسال شد که با استفاده از تحلیل تصاویر ماهواره ای میزان سیل فروردین ۹۸ تعیین و از هدر رفت ۲۳۰۰ میلیارد تومان بیت المال جلوگیری شد.
این در حالی است که به قول دکتر یاسر ابراهیمیان، رئیس کارگروه ژئوماتیک ستاد حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از همین میزان فناوری فضایی موجود در کشور در مورد مدیریت بحران استفاده نمی گردد و ادامه می دهد: سال قبل نشستی با حضور نمایندگان بعضی از
دستگاه ها داشتیم، در جریان وجود چنین فناوری هایی در کشور نبودند،
ضمن آنکه در قانون مدیریت بحران که سال قبل در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید، یک بند در زمینه توسعه فناوری های فضا پایه، مکان محور و ژئوماتیک در حوزه مدیریت بحران ندارد.توسعه فناوری فضایی در مخاطراتدکتر نعمت حسنی، استادیار دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست در گروه آموزشی سازه و زلزله و رئیس دانشکده آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی در گفتگو با ایسنا، در پاسخ به این سؤال که کدام یک از مخاطرات و بلایای طبیعی بیشتر کشور را گرفتار خسارت کرده است، اظهار داشت: آمارها نشان داده است که منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین تعداد وقوع مخاطرات طبیعی و بیشترین تلفات را دارد بگونه ای که ۸۰ تا ۹۰ درصد وقوع بلایا و ۸۰ تا ۹۰ درصد تلفات ناشی از مخاطرات طبیعی در ارتباط با آسیا و اقیانوسیه می شود که این امر به علت جمعیت زیاد مستقر در این نواحی است.
وی با اشاره به اینکه ایران هم در این محدوده قرار دارد، خاطرنشان کرد: به صورت کلی آسیا و اقیانوسیه بیشتر تحت تأثیر دو مخاطره "سیل" و "زلزله" است، ولی ایران به علت کم بارش بودن بیشتر تحت تأثیر زلزله قرار دارد تا سیل.
حسنی، متوسط سالانه بارش در کشور را ۲۰۰ تا ۲۲۰ میلیمتر ذکر کرد و افزود: سیل مخاطره اصلی کشورهایی مانند ژاپن، چین و هند است، ضمن آنکه برای کشورهایی مانند ژاپن، فیلیپین، بنگلادش، وقوع طوفان های بسیار شدید در رتبه سوم قرار دارد و این در شرایطی است که در ایران تنها نواحی از سیستان و بلوچستان و سواحل خلیج فارس و دریای عمان متاثر از عوارض ناشی از طوفان هستند.
این
متخصص حوزه زلزله و سازه، با تکیه بر اینکه از این رو
زلزله اصلی ترین بلیه ای است که کشور را تهدید می کند، تصریح کرد: مهم ترین ضعف های کشور در مدیریت بحران و مخاطرات طبیعی "فرهنگ عمومی" است. اصولا توسعه در کشورها ارتباط تنگاتنگی با دو مقوله "فرهنگ" و "مدیریت" دارد و در کشور هم در مقوله مدیریت بلایای طبیعی با ضعف فرهنگ ایمنی و اخلاق حرفه ای مواجه هستیم.
وی افزود: ما بعنوان اصل فرهنگی نتوانستیم فرهنگ ایمنی را در نونهالان نهادینه نماییم و ضعف فرهنگ ایمنی در سطوح بالاتر نفوذ کرده، به این معنا که
بی توجهی به فرهنگ ایمنی در مدیریت کشور جا باز کرده است که این امر یکی از نقاط ضعف اساسی کشور در مدیریت بحران به حساب می آید.استادیار دانشگاه شهید بهشتی، "مدیریت در شرایط عادی" را از دیگر ضعف های کشور در مقوله مدیریت بحران دانست و در اینباره توضیح داد:
مدیریت بحران در شرایط عادی کشوری که بلاخیز است، نباید از نوع مدیریت عادی و فارغ البال باشد؛ بلکه مدیریت باید بر مبنای مدیریت خطرپذیر و بر مبنای اصول و مبانی ریسک صورت گیرد.وی نبود "مدیریت ریسک و خطر پذیری" که آینده نگری مناسب نسبت به تحولات مختلف در مقوله بلایای طبیعی است را از دیگر نقاط ضعف مدیریت بحران نام برد.
این محقق حوزه زلزله فناوری های فضایی را یکی از مهم ترین ابزار مدیریت توسعه در دنیا معرفی نمود و خاطرنشان کرد: این فناوری هر چند که در مدیریت بحران و شرایط اضطراری تأثیر بسزایی دارد، ولی از این تکنولوژی در قبل، حین و بعد از وقوع مخاطرات طبیعی می توان بهره برد.
وی تصریح کرد: با عنایت به اهمیت فناوریهای فضایی از جانب سازمان ملل استفاده از ICST یا Information Communication Space Technology را در برنامه های خود قرار داده است.
پروژه ای که دستخوش تغییرات شدحسنی ضمن اشاره به کاربردهای فناوری های فضایی در مدیریت مخاطرات طبیعی، اظهار نمود: در سال ۱۳۷۷ پروژه ای را از جانب ایران به کمیسیون اقتصادی و اجتماعی آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ) در زمینه
ایجاد مرکز منطقه ای مدیریت اطلاعات بلایای طبیعی در آسیا و اقیانوسیه عرضه کردیم که مورد پذیرش این کمیسیون قرار گرفت، ولی با تغییراتی که امریکا و طرفدارانش در این پیشنهاد اعمال کردند، این پروژه تبدیل به مرکز ظرفیت سازی از راه
آموزش و برگزاری همایش شد که دفتر آن با عنوان "اپدیم" مرکز در تهران است.
رییس دانشکده آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: طرح اصلی این پیشنهاد که در آن زمان عرضه کردیم، مشتمل بر مرکزی برای مدیریت اطلاعات بلایای طبیعی بود که در چارچوب شبکه اطلاعاتی و ارتباطی به صورت ۲۴ ساعته در ۳۶۵ روز سال بدون تعطیلی مخاطرات طبیعی را رصد می کرد.
حسنی، مبنای پایش مخاطرات طبیعی در این مرکز را فناوری های فضایی و ماهواره ای دانست و اظهار داشت: در این مرکز قرار بود با پردازش و تحلیل و تجزیه اطلاعات، هشدارهای لازم به کشورها عرضه شود که متاسفانه با اقداماتی که در اینباره انجام شد، این طرح به صورت طرحی کوچک و جزئی درآمده و امروزه این مرکز تحت عنوان "اپدیم" وابسته به سازمان ملل در تهران مشغول به فعالیت است.
وی با تکیه بر اینکه امروز در دنیا فناوری های فضایی در مدیریت بلایای طبیعی حرف اول را می زند، تصریح کرد: کارکرد اصلی این فناوری استفاده از ماهواره ها است که حسب مأموریت آنها، اطلاعات مورد نیاز برای پایش مخاطرات طبیعی از راه ایستگاه های فضایی دریافت می شود.
این محقق دانشگاه شهید بهشتی، تصویربرداری را از دیگر کاربردهای این فناوری در مدیریت مخاطرات طبیعی ذکر کرد و اظهار داشت: این فناوری کشورها را در زمینه پیشبینی وقوع مخاطرات و عرضه هشدارهای لازم با دقت های بالا توانمند می کند.